Week 6 Gastcollege Joop de zwart

Week 6 Gastcollege Joop de zwart
Joop de zwart: organist

In de renaissance waren windmolens gebouwen meeste complexe technologie. Dit waren de meest geavanceerde gebouwen. Dit geeft een beeld over het stadium waarin de techniek verkeert in de Renaissancetijd.

Het onderwijs aan de universiteit in de Renaissance bestond uit de zeven vrije kunsten deze zijn onderdeeld in Quadrium en Trivium, wat men nu zou onderscheiden in Alfa (taalkunde) en Beta(wiskunde).
Trivium:
Dialectia: het zoeken naar waarheid

Grammatica: de kunst van het schrijven

Retorica: de kunst van het spreken

Quadrivium:
Arithmetica ( getallen als zodanig)
Geometrica (meetkunde)
Musica (verhoudingsleer)
Astronomia (sterrenkunde)

Muziek is in de renaissance heel belangrijk.

Muziek: ritmiek, bmp

Definitie snelheid muziek:

Als de muziek sneller is dan de hardslag in rust ervaren we dit als snel. Als de muziek trager is dan de hardslag in rust ervaren we dit als trage muziek.

Maat.

Toon(soort) àoctaaf: c’ àcàC

Halvering van de frequentie naar rechts toe. Bij een  orgel wordt deze halvering gecreerd door de buis steeds de helft korter te maken.

Perfect is goddelijk.

Een kerk is een manifestatie van het goddelijke in steen.

Muziek is de structuur van de kosmos, van alles wat is.

Muziek was in de Renaissance tijd wetenschap.

“Precies zoals de mens naar het beeld van god is geschapen en de proporties van zijn lichaam voortkomen uit de goddelijke wil, zo dienen de maatverhoudingen in de architectuur de kosmische orde te omvatten en tot uitdrukking te brengen.”

“er staat wat op het spel!”

Architectuur is een opdracht.

Renaissance: veel ruimte veel leegte, harmonie.

We ervaren het als harmonieus.

Getallenrijtje: 1, 2, 4, 8

Getallenrijtje: 1, 2, 3, 9, 27  ß heilige 3 eenheid, vader, zoon en heilige geest.

Kosmos als harmonisch geheel

De Muziekstukken die werden geschreven in de Renaissancetijd waren werken voor mensen die waren overleden. Door middel van het uitvoeren van deze muziek stukken probeerde men  om mensen uit het vagevuur te krijgen richting de hemel.

Gregoriaansezang is eenstemmig. Denk aan het chanten van monikken.

Renaissancistische zang is meerstemmig.  In het volgende filmpje beginnen de moniken eerst met eenstemminge zang om vervolgens over te gaan in meerstemmig. Het zijn Latijnse teksten die door het uitrekken van de woorden niet tot nauwelijks meer zijn te verstaan. Dit is echter ook niet de bedoelling van de uitvoering. http://www.youtube.com/watch?v=H15dSNLa-U4

Renaissanceà maniërisme (grenzen worden opgezocht, meer versiering, àbarok (ultieme versiering)  (matheous passion van bach, zo veel mogelijk de luisteraar, bekijker raken/ laten janken)

Het gaat om de gemoedstoestand van de bekijker. Hieronder een typisch kunstwerk uit de barok. Een afbeelding van Maria in een zeer “emotionele” toestand. De meningen over de emotie van Maria zijn verdeeld. Sommige zien een leidende maria waar anderen een “genietende” Maria zien.

Blog college Week 6: Alberti en kerken in de Renaissance

Week 6 aantekeningen: Alberti Renaissance

Zoektocht naar absolute waarden.

Het probleem van de kerkbouw in de Renaissance was dat men verschillende aspecten uit historie wil samenbrengen.

Renaissance: absoluut, over de tijden heen, probeert fusie te maken van alle tijden, om alles tot een kosmische eenheid te brengen.

Hedendaagse architectuur: functioneel, modern

Sommige architecten in de Renaissance breken met het religieus wereldbeeld.

Andere: lastig, ze houden geen rekening met de liturgie

Liturgie: het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremoniën en handelingen die een eredienst uitmaken. Zo spreekt men bijvoorbeeld over de katholieke liturgie, de oosterse liturgie, etc.[1]

Hiërarchie verandert, door de centrale kerk.

Alles moet tot eenheid komen. Dat is wat telt, niet de  hiërarchie.

Men vraagt zich af is deze Architectuur Heidens of Religieus?

De kerken komen tot stand door de verhoudingen, deze verhoudingen haalt men uit de natuur. Men maakt studies van de natuur.

Cirkel is volmaakt: oneindig, centraal, afstand tot middelpunt tot rand altijd even groot.

Totaalbeeld religie: proporties, Details, decoratie.

                Cultus van geest ?

                Aanwijzingen voor een goed leven.

                Hoge ramen: geen inmenging! Niets dan hemel!

Voorbeeld zit in de hemel, je moet afgezonderd worden door het aardse, dus geen lage ramen.

Basis gedachten met de figuren.

Cirkel	Vierkant
Hemel	Aarde
Oneindig	Eindig
Niet manifest(niet aanwezig)	Manifest
Essentie	Ding
Interne oorzaak(kijken naar harmonie)	uitwendig effect (waar maak je de schoonheid mee?
Allesomvattend	wat omvat wordt
Centrum	vier richtingen
God	(Mens)

Alberti vs. Palladio.

Palladio : meer versieringen;

Alberti: eenvoudiger, sober de vorm is samengesteld uit allemaal dingen, maar is een ding; versieringen leiden hier van af (hij is moderner);

Halve cirkel = hemelgewelf krachtige vorm(constructief);

Cirkelvormige ruimte met koepel erop;
Vol met proporties, cassettes (aantal) maar ook verhoudingen;

Tempel moet worden samengebracht worden met kerk, integrerenàeenheid

Om eenheid te creëren (atico).

Cirkel en vierkant integreren : achthoek, cilinder.. trommel (cilinder), koepel (halve bol = hemelgewelf), Grieks kruis.

http://www.aboutscotland.com/harmony/prop2.html <-- info over Alberti.

Problematiek Alberti:
Kerk moet vrijstaan, midden op een mooi plein, op een sokkel verheven.

Geen bogen,  streng entablement, wit, geometrisch patroon, hoge ramen, muziek en harmonie

Pantheon: vloertegels, fusie vierkant en cirkel

Muur architectuur maken(basiselement Romeinen), en architectuur van zuilen(basiselement Grieken) samenbrengen.  ètriomfboog . Je snijdt in de muur een boog. De zuil wordt als sokkel voor een beeld.

Alberti vind dat dit niet samengaat.
Uitgesneden vlak zuilen. Vierkante zuilen zijn al beter want deze corresponderen met het vlak.

De zoektocht van Alberti naar eenheid in chronologische volgorde van zijn ontwerpen.

S. Fancesco Rimini (1447 - 1450..)

Boog zuilen die worden opgetrokken (verheven) met daarachter een kleiner vlak wat

                Zijkant met muur architectuur.

Santa Maria Novella(1448-1470)

                Pilasters krijgen grotere rol in de boogarchitectuur.

                Gotische puntbogen (niet renaissancistisch).

Gevel wordt tot eenheid gebracht in een vlak(masker “om de boel aan elkaar te breien”)
pilasters verder ingewerkt, en laten doorlopen voor eenheid

  

Sant Andrea Mantua

Vergelijkbaar met San Sebastiano.

Verschillende grootte van zuilen worden tot eenheid gebracht in de gevel.

Kantwerk/Haakwerk om eenheid te zoeken.

Opengebroken gevel, 3-dimensionaler dan San Sebastiano?

Zelfde figuren in het dakvlak komen steeds terug, ook in aantal cassettes.

San Sebastiano

                Boog gaat door (geïnterpreteerd op Romeinse boog die in Avignon staat).

                Fusie met muur en boog architectuur.

                Helaas aantal keer verbouwd en voldoet niet helemaal meer aan de originele plannen.

     

De Renaissancistische kerk samengevat:

Tempelboog + triomfboog komt samen.

Oud kerk.

Tempel: gesloten volume

Tempieto kerk vleesgeworden manifestatie van Renaissance

---

[1] http://nl.wikipedia.org/wiki/Liturgie

Blog college Week 3+4: verhoudingen Palladio en villa Emo

Week 3+4 aantekeningen: verhoudingen Palladio en villa Emo

Proportiesystemen

Aristoteles: Een classicistische schepping is een geheel met een begin, midden en einde, of een ordelijke schikking der delen. Dat is Taxis.

Zuilen: Dorisch - Ionisch - Korintisch - Toscaans

Deze zuilen zijn zeer belangrijk in de classicistische architectuur. Ze geven namelijk de maat aan van het gebouw.
Zoals op de afbeelding hiernaast te zien is zijn de zuilen ook volgens de proportieleer ontworpen.

Palladio verjongt ook zijn kolommen naar mate het gebouw hoger wordt. Dit betekend dat de kolommen dunner worden omdat ze minder massa hoeven te dragen (tektoniek)

Ruimte tussen zuilen: 1,5 tot 3 meter

Ionische zuilen zijn ranker/dunner dan de Dorische.

De Dorische zuil is gebuikt.

De proporties zijn dusdanig belangrijk dat er vaak “rest-ruimtes” ontstaan, hierin kunnen dan trappen.

Proporties

Hieronder een afbeelding van de ideale verhoudingen van Palladio. Deze verhoudingen zijn terug te vinden in de oppervlaktes van de kamers, de gevelindelingen, de openingen in de ruimtes en de inrichting van het landschap rondom de villa.

Gebouw: functioneel, schoon, en in harmonie

Het idee: alles is een dus niet alleen schoonheid, alles moet meedoen. (harmonie).

Gebouwen zijn volgens de modernisten misschien niet functioneel maar dit is te bagatelliserend. De villa’s van Palladio waren voor de tijd juist sober. De gevels werden slechts afgestuct, de villa’s kenden een economisch materiaal gebruik. Het aantal ornamenten werd beperkt. Daarentegen zijn de binnenmuren vol met fresco’s.

 

Palladio probeert zijn ontwerpen de zichtlijnen dusdanig te ensceneren dat het zicht oneindig is. Dit versterkt hij met bomen galerijen die tot de boven de hemel rijken. Na de Renaissance volgt de  Barok. De Barok is een nieuwe periode waarin stijlen en opvattingen veranderen. Deze periode bevindt zich in de 17^e en in eerste helft van de 18^e eeuw.  Men ontwerpt “mooie” gebouwen waar men op kan uitkijken in tegenstelling tot de oneindige zichtlijnen. Rondom deze villa’s creëert Palladio een arcadisch landschap: 1) Boers 2) Herderlijk 3) Idyllisch 4) Landelijk 5) Naïef 6) Pastoraal 7) Semitische taal.

De werken van Palladio zijn: mooi, gracieus en duurzaam.

Duurzaamheid: uitvinden van schoonheid, universeel, dit gebouw is goed, en zal dus ook altijd goed zijn.

                                                                                                                                              

De villa’s van Palladio hebben een primaire plek in het huis: vanuit hier de natuur bekijken, je staat als mens centraal in je huis centraal in de natuur. De villa de stad en de stad is de villa

Trappenhuizen zijn ondergeschikt.

Andere kenmerken zijn: Makkelijk te herkennen hoofdmassa, tempelfront met daarboven het familiewapen, Symmetrieas, Loggia’s en de grote hal centraal(het grote rode vierkant 1:1), woon en slaapkamers aan weerszijden en hiertussen de trappen en kleinere logeerkamers. Toegepast op villa Emo.

Water management

De Venetiaanse villa’s staan op de weg naar China, langs de zijderoute van Marco Polo. Dit zorgde voor voldoende handel.

In de vijftiende eeuw kende men nog geen waterleidingen maar er was voor die tijd wel een geavanceerd irrigatiesysteem. Dit systeem hield in dat elke villa in de regio twee uur lang per dag water kreeg om het landgoed te besproeien.

Verdeelpunt irritatie.

Palladio heeft bij het ontwerpen van de villa destijds al rekening gehouden met de irrigatie. Deze irritatie was belangrijk omdat er op de landerijen van de boerderijen vaak gewassen werden verbouwd. Achter Villa Emo bevind zich in het midden van het erf een stromend watertje wat tevens een esthetische functie heeft.

 

Betekenis en oorsprong van getallen en verhoudingen van de Renaissance

Hieronder een overzicht van de betekenis van 1, 2, 3, en 4 punten.

 

1+2+3+4 = 10

10 is daarmee een goddelijk getal, tien is alles.

Alles heeft een getal.

1= rede, 2= mening vrouwelijk, 3= harmonie, 4= rechtvaardigheid, 5 = huwelijk, 6 = schepping

Triangulaire getallen:

Getallen die met puntjes een driehoek vormen.

1 ,3, 6, 10

Vierkantsgetallen

Vierkantsgetallen (je telt hier het aantal puntjes wat erbij komt dus bij 4 punten die een vierkant vormen pak je het getal 3, je begint wel met 1).

1,3,5,7

Daarmee wordt oneven aan regelmaat gekoppeld (vierkant).

1 staat tot 1 (1,3 rode puntjes toevoegen)         : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

1 staat tot 2 (2,4 rode puntjes toevoegen)         : even, onregelmatig, vrouw, chaos, aarde, lichaam

3 staat tot 3 (5 rode puntjes toevoegen)             : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

4 staat tot 3 (6 rode puntjes toevoegen)             : even, onregelmatig, vrouw, chaos, aarde, lichaam

4 staat tot 4 (7 rode puntjes toevoegen)             : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

 

Hierboven drie afbeeldingen van de reeks van Fibbonaci. De reeks van Fibbonaci is een afgeleide van de gulden snede. De verhoudingen zijn terug te vinden zijn in de natuur terug te vinden in een slakkenhuis en een in zonnebloem.

Blog college week 2: Palladio

Week 2 aantekeningen: Palladio

De Bewoners van de villa’s ontworpen door Palladio zijn Venetianen; deze mensen nemen hun eigen cultuur mee. De villa’s zijn voornamelijk boerderijen voor rijkere mensen.

De boerderijen worden door Palladio gebouwd voor de Venetianen om te genieten van het leven.

zichtlijnen villa Emo

De natuur is zeer belangrijk voor de Renaissance man.

In de natuur zit de schoonheid en deugdelijkheid verborgen.

Betekenis perspectief in de Renaissance: De villa staat centraal in het landschap. In dit landschap staat de villa centraal.

Rationele orde wordt geprojecteerd op de villa en landschap.

Zichtassen door de villa.

In zijn villa kan de mens in zijn villa net als de Vitruvius man centraal staan in het landschap.

De rode lijn geeft de zichtlijnen weer vanuit het centrale gedeelte van Villa Emo.

Om de zichtlijn te versterken zijn er bomen geplaatst langs de paden die tot boven de horizon uitsteken waardoor het pad oneindig lijkt.

Door de kleine verhoging (piano noble) is de bewoner “verheven” en wordt het effect van het uitzicht versterkt.

De Verhoudingen van de Vitruviusman zijn harmonisch verbonden met de kosmische orde. Hierbij is de navel het centrum.

  

De Vitruviusman

Palladio heeft zijn visie nagelaten door middel van het boek: I quattro libri dell'architettura. Wat in het Nederlands betekent: De vier boeken van de architectuur.

Deel1: Alle onderdelen van een gebouw, zoals kolom, ruimten en plafond.

Deel2: Door hem ontworpen villa’s

Het boek werd voor het eerst gepubliceerd in 1970 in Venetië. In deze boeken staan de ontwerpen van Palladio zoals hij ze oorspronkelijk heeft bedoeld. Hieronder een plattegrond uit quattro libri met een aanzicht van Villa Emo. In de plattegrond zijn duidelijk de verhoudingen van de villa weergegeven door middel van getallen.

Dankzij quattro libri zijn de oorspronkelijke bedoelingen van Palladio nog steeds te achterhalen. Door de jaren heen zijn de villa’s van Palladio vaak verbouwd vanwege praktische redenen.  Hieronder een plattegrond van de Villa zoals deze er tegenwoordig uitziet.

Architectoniek versus ideaal.

Ideale vorm

Veel ontwerpen van Palladio hadden een verborgen constructie. De gehele constructie was verborgen onder de kunst. Een uitzondering op deze constructie zijn de sierlijke kolommen. Het uiterlijk van het gebouw gaf een statussymbool en de bezoekers moesten versteld staan van het ontwerp. Het interieur en exterieur hadden in de tijd van Palladio niet zo’n grote samenhang als tegenwoordig.

De ideale vorm is de cirkel. De natuur zou deze vorm boven alle vormen kiezen. De cirkel wijst namelijk naar de schepping van bijvoorbeeld de aardbol, de sterren, de bomen en dieren etc. Naast de cirkel worden de vierkant, vijfhoek, achthoek, tienhoek en de twaalfhoek ook aanbevolen. Deze vormen komen allen voort uit de cirkel. Het vierkant vermeerderd met een helft of een derde van zijn oppervlakte en het verdubbelde vierkant zijn alle drie andere figuren afgeleid van het vierkant.

Ideale kerk

Er wordt aanbevolen om één rechthoekige of halfronde koorkapel aan de hoofdas te creeren. Daaraan kunnen bijvoorbeeld een kapel in het midden worden bevestigd, of een oneven aantal kapellen aan elke kant.

Een kerk moest bestaan uit proporties en verhoudingen. De afmetingen van de centrale ruimte moesten in een goede verhouding staan tot de afmetingen van de kapellen en het muurvlak tussen hen. Bovendien moesten de hoogte van het gebouw in verhouding staan met bijvoorbeeld de doorsnede van de plattegrond.

Zo moesten de hoogte van de muur tot de aanzet van het gewelf in ronde kerken de helft, 2/3 of ¾ van de doorsnede van de plattegrond zijn. Hierdoor krijg je proporties van 1:2, 2:3, 3:4 welke voldoen aan een universeel geldende wet van harmonie. Dit was niet te zien met het blote oog, dus de gevel moest voldoen aan bepaalde eisen. De gevel moest bijvoorbeeld harmonieus zijn en volmaaktheid uitstralen. Dit werd bereikt door middel van het gebruik van geometrische vormen.

De kerk moest een eenvoudige, zuivere kleur hebben. Dit betekend dus wit. De ramen moesten hoog geplaatst zijn, zodat er geen enkele aanraking mogelijk was met het vluchtige alledaagse leven van buiten. Buiten dit speelde muziek en harmonie ook een rol.

Situering:

Het was ideaal als de kerk op een verhoging wordt geplaatst en los staat van andere gebouwen in de omgeving. De kerk moest bovendien door een onderbouw, een hoge sokkel wordt verheven boven het alledaagse leven. De kerk moest worden omringd door een colonnade. Dit is een rij met zuilen die de overkapping draagt. Deze moesten voldoen aan de strenge vorm van zuilen met een recht entablement. Een overwelfde kerk zou betekenen dat het bouwwerk een langere levensduur heeft, wat zorgt voor een ideale kerk.