Blog college Week 3+4: verhoudingen Palladio en villa Emo

Week 3+4 aantekeningen: verhoudingen Palladio en villa Emo

Proportiesystemen

Aristoteles: Een classicistische schepping is een geheel met een begin, midden en einde, of een ordelijke schikking der delen. Dat is Taxis.

Zuilen: Dorisch - Ionisch - Korintisch - Toscaans

Deze zuilen zijn zeer belangrijk in de classicistische architectuur. Ze geven namelijk de maat aan van het gebouw.
Zoals op de afbeelding hiernaast te zien is zijn de zuilen ook volgens de proportieleer ontworpen.

Palladio verjongt ook zijn kolommen naar mate het gebouw hoger wordt. Dit betekend dat de kolommen dunner worden omdat ze minder massa hoeven te dragen (tektoniek)

Ruimte tussen zuilen: 1,5 tot 3 meter

Ionische zuilen zijn ranker/dunner dan de Dorische.

De Dorische zuil is gebuikt.

De proporties zijn dusdanig belangrijk dat er vaak “rest-ruimtes” ontstaan, hierin kunnen dan trappen.

Proporties

Hieronder een afbeelding van de ideale verhoudingen van Palladio. Deze verhoudingen zijn terug te vinden in de oppervlaktes van de kamers, de gevelindelingen, de openingen in de ruimtes en de inrichting van het landschap rondom de villa.

Gebouw: functioneel, schoon, en in harmonie

Het idee: alles is een dus niet alleen schoonheid, alles moet meedoen. (harmonie).

Gebouwen zijn volgens de modernisten misschien niet functioneel maar dit is te bagatelliserend. De villa’s van Palladio waren voor de tijd juist sober. De gevels werden slechts afgestuct, de villa’s kenden een economisch materiaal gebruik. Het aantal ornamenten werd beperkt. Daarentegen zijn de binnenmuren vol met fresco’s.

 

Palladio probeert zijn ontwerpen de zichtlijnen dusdanig te ensceneren dat het zicht oneindig is. Dit versterkt hij met bomen galerijen die tot de boven de hemel rijken. Na de Renaissance volgt de  Barok. De Barok is een nieuwe periode waarin stijlen en opvattingen veranderen. Deze periode bevindt zich in de 17^e en in eerste helft van de 18^e eeuw.  Men ontwerpt “mooie” gebouwen waar men op kan uitkijken in tegenstelling tot de oneindige zichtlijnen. Rondom deze villa’s creëert Palladio een arcadisch landschap: 1) Boers 2) Herderlijk 3) Idyllisch 4) Landelijk 5) Naïef 6) Pastoraal 7) Semitische taal.

De werken van Palladio zijn: mooi, gracieus en duurzaam.

Duurzaamheid: uitvinden van schoonheid, universeel, dit gebouw is goed, en zal dus ook altijd goed zijn.

                                                                                                                                              

De villa’s van Palladio hebben een primaire plek in het huis: vanuit hier de natuur bekijken, je staat als mens centraal in je huis centraal in de natuur. De villa de stad en de stad is de villa

Trappenhuizen zijn ondergeschikt.

Andere kenmerken zijn: Makkelijk te herkennen hoofdmassa, tempelfront met daarboven het familiewapen, Symmetrieas, Loggia’s en de grote hal centraal(het grote rode vierkant 1:1), woon en slaapkamers aan weerszijden en hiertussen de trappen en kleinere logeerkamers. Toegepast op villa Emo.

Water management

De Venetiaanse villa’s staan op de weg naar China, langs de zijderoute van Marco Polo. Dit zorgde voor voldoende handel.

In de vijftiende eeuw kende men nog geen waterleidingen maar er was voor die tijd wel een geavanceerd irrigatiesysteem. Dit systeem hield in dat elke villa in de regio twee uur lang per dag water kreeg om het landgoed te besproeien.

Verdeelpunt irritatie.

Palladio heeft bij het ontwerpen van de villa destijds al rekening gehouden met de irrigatie. Deze irritatie was belangrijk omdat er op de landerijen van de boerderijen vaak gewassen werden verbouwd. Achter Villa Emo bevind zich in het midden van het erf een stromend watertje wat tevens een esthetische functie heeft.

 

Betekenis en oorsprong van getallen en verhoudingen van de Renaissance

Hieronder een overzicht van de betekenis van 1, 2, 3, en 4 punten.

 

1+2+3+4 = 10

10 is daarmee een goddelijk getal, tien is alles.

Alles heeft een getal.

1= rede, 2= mening vrouwelijk, 3= harmonie, 4= rechtvaardigheid, 5 = huwelijk, 6 = schepping

Triangulaire getallen:

Getallen die met puntjes een driehoek vormen.

1 ,3, 6, 10

Vierkantsgetallen

Vierkantsgetallen (je telt hier het aantal puntjes wat erbij komt dus bij 4 punten die een vierkant vormen pak je het getal 3, je begint wel met 1).

1,3,5,7

Daarmee wordt oneven aan regelmaat gekoppeld (vierkant).

1 staat tot 1 (1,3 rode puntjes toevoegen)         : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

1 staat tot 2 (2,4 rode puntjes toevoegen)         : even, onregelmatig, vrouw, chaos, aarde, lichaam

3 staat tot 3 (5 rode puntjes toevoegen)             : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

4 staat tot 3 (6 rode puntjes toevoegen)             : even, onregelmatig, vrouw, chaos, aarde, lichaam

4 staat tot 4 (7 rode puntjes toevoegen)             : oneven, Regelmatig, man, orde, hemel, geest

 

Hierboven drie afbeeldingen van de reeks van Fibbonaci. De reeks van Fibbonaci is een afgeleide van de gulden snede. De verhoudingen zijn terug te vinden zijn in de natuur terug te vinden in een slakkenhuis en een in zonnebloem.

Architectoniek versus ideaal.

Ideale vorm

Veel ontwerpen van Palladio hadden een verborgen constructie. De gehele constructie was verborgen onder de kunst. Een uitzondering op deze constructie zijn de sierlijke kolommen. Het uiterlijk van het gebouw gaf een statussymbool en de bezoekers moesten versteld staan van het ontwerp. Het interieur en exterieur hadden in de tijd van Palladio niet zo’n grote samenhang als tegenwoordig.

De ideale vorm is de cirkel. De natuur zou deze vorm boven alle vormen kiezen. De cirkel wijst namelijk naar de schepping van bijvoorbeeld de aardbol, de sterren, de bomen en dieren etc. Naast de cirkel worden de vierkant, vijfhoek, achthoek, tienhoek en de twaalfhoek ook aanbevolen. Deze vormen komen allen voort uit de cirkel. Het vierkant vermeerderd met een helft of een derde van zijn oppervlakte en het verdubbelde vierkant zijn alle drie andere figuren afgeleid van het vierkant.

Ideale kerk

Er wordt aanbevolen om één rechthoekige of halfronde koorkapel aan de hoofdas te creeren. Daaraan kunnen bijvoorbeeld een kapel in het midden worden bevestigd, of een oneven aantal kapellen aan elke kant.

Een kerk moest bestaan uit proporties en verhoudingen. De afmetingen van de centrale ruimte moesten in een goede verhouding staan tot de afmetingen van de kapellen en het muurvlak tussen hen. Bovendien moesten de hoogte van het gebouw in verhouding staan met bijvoorbeeld de doorsnede van de plattegrond.

Zo moesten de hoogte van de muur tot de aanzet van het gewelf in ronde kerken de helft, 2/3 of ¾ van de doorsnede van de plattegrond zijn. Hierdoor krijg je proporties van 1:2, 2:3, 3:4 welke voldoen aan een universeel geldende wet van harmonie. Dit was niet te zien met het blote oog, dus de gevel moest voldoen aan bepaalde eisen. De gevel moest bijvoorbeeld harmonieus zijn en volmaaktheid uitstralen. Dit werd bereikt door middel van het gebruik van geometrische vormen.

De kerk moest een eenvoudige, zuivere kleur hebben. Dit betekend dus wit. De ramen moesten hoog geplaatst zijn, zodat er geen enkele aanraking mogelijk was met het vluchtige alledaagse leven van buiten. Buiten dit speelde muziek en harmonie ook een rol.

Situering:

Het was ideaal als de kerk op een verhoging wordt geplaatst en los staat van andere gebouwen in de omgeving. De kerk moest bovendien door een onderbouw, een hoge sokkel wordt verheven boven het alledaagse leven. De kerk moest worden omringd door een colonnade. Dit is een rij met zuilen die de overkapping draagt. Deze moesten voldoen aan de strenge vorm van zuilen met een recht entablement. Een overwelfde kerk zou betekenen dat het bouwwerk een langere levensduur heeft, wat zorgt voor een ideale kerk.

Proportiesystemen en ideale proporties Palladio

Villa Emo van Andrea Palladio.

Landschap en situatie.

Palladio heeft zijn villa's op zowel vlak landschap als op een heuvel of berg gesitueerd. Villa Emo is op een vlak landschap gesitueerd. Dit is dus een compleet ontwerp op één as. Palladio heeft veel elementen gebruikt die huizen, tuinen en landschappen in relatie te brengen, zo ook in villa Emo.

Er wordt gesuggereerd dat de voortuin van origine een open ruimte betrof, maar dit is onbekend. Een open voortuin zorgde ervoor dat de villa van veraf al gezien kon worden en bood een enorm uitzicht over de velden voor de villa. De velden bestaan uit vierkanten van 625 x 625 meter en zijn voornamelijk gemaakt volgens de Romeinse "Centuratio". De moestuin ligt aan de rand van de tuin en is gecamoufleerd door de hoge heggen. 

De bomen bevinden zich op de assen van de villa en zorgen ervoor dat het uitzicht naar de horizon wordt gedwongen. Door deze manier van plaatsen wordt ervoor gezorgd dat de tuin, de villa en het landschap aan elkaar worden gelinkt. dit zorgt voor een esthetisch uitzicht. 

Doordat de zichtlijnen van de loggia en de hal ook in de richting van de toegangswegen zijn geschakeld, vallen de villa en het landschap samen in een architectonisch gebouw.

Het exterieur van de villa.

Aan beide kanten van de villa zijn twee eenvoudige zijvleugels gesitueerd. Deze dienen als opslag voor de verbouwde landbouwgoederen en eindigen in een duiventil. De lange zijvleugels zijn een teken van voorspoed en laten het succes zijn van de familie Emo. Bovendien wordt door de twee zijvleugels de bik van de toeschouwer naar het belangrijkste deel van het gebouw geleid, het woongedeelte. Het fronton met beelden benadrukt de gevel en Palladio verheft het middenblok ten opzichte van de andere delen door deze op een sokkel te zetten. De trap is bij villa Emo vervangen door een helling. De treden zijn zo geconstrueerd dat het gebouw als ware wordt opgetild van het landschap. Hierdoor wonen de bediendes nu onder het huis, zullen de ruimtes waarin de rijke wonen niet overstromen en is er een beter overzicht over het landschap. De villa krijgt hierdoor meer status en het lijkt alsof deze het landschap beheerst. 

Het interieur van de villa.

De hoofdruimte van het gebouw is de vierkante hal. Hierin worden feesten, voorstellingen, bruiloften en recepties gehouden. Deze ruimte wordt gezien als het dorpsplein van het huis. De villa staat centraal in het landschap en de hal staat centraal in de villa. 

De plattegrond is georganiseerd volgens de regels in de Quattro Libri. Er zijn 7 verhoudingen tussen lengte en breedte die worden afgeleid van een basisgetal. Dat basisgetal heeft betrekking op de lengte of de breedte van het gebouw. Hierdoor is de hoogte van de ruimtes afhankelijk van de lengte en breedte, wat zorgt voor een compositionele relatie tussen de ruimtes van de villa.

Verhoudingssysteem:

Aan de hand van de afmetingen van verschillende ruimtes hebben we een verhoudingssysteem afgeleid (zie afbeeldingen).

In de linkervleugel hebben we een verhouding geconstateerd van: 4 : 1 : 2 : 1, centraal: 1 : 2 : 3 : 4,5 en tot slot bij de rechtervleugel een verhouding van: 3 : 2 : 1 : 1.

In villa emo vinden we ruimtes van 16x16, 12x16 en 16x27 voet aan weerszijde van de porticus (eveneens 16x 27) en de zaal(27x27).

Het hele gebouw doet zich voor als een ruimtelijke orkestratie van de constantenwaarde 12, 16, 24, 27 en 48. Hier meer over in de blog over muziek. 

Blog tekst1: Grondslagen van de bouwkunst van Palladio

Deel III
Grondslagen van de bouwkunst van Palladio

De tekst begint met de auteur Giangiorgio Trissino die twintig jaar heeft gewerkt aan een helden epos waarin wordt beschreven hoe de Goten worden verdreven uit Italië. Trissino was een humanist met een brede ontwikkeling en encyclopedische kennis. Het was mede door zijn epos  dat Italiaanse cultuur met klassieke tradities kon worden behouden.  En zelfs de cultuur verbeteren door deze te “vergrieksen”

Een beschrijving van een paleis door Trissino

Een kruisgang loopt ronde de kleine hof

met ruime bogen die op ronde pilaren rusten;

hun hoogte is gelijk aan de breedte van het plaveisel,

hun doorsnee is gelijk aan de hoogte gedeelte door acht.

Elke zuil heeft een zilveren kapiteel.

Waarvan de hoogte de maat van har doorsnee herhaalt

Terwijl de schat op een metalen basis staat;

Die weer precies half zo hoog is.

Dit visioen van een academische modulaire structuur is een poëtische parafrase van Vitruvius.

Het is ook Trissino die de jonge beeldhouwer: Andrea di Pietro d Padova de naam Palladio gaf. Palladio verwijst naar de godheid Pallas. Hieruit bleek dat er veel van “Palladio” werd verwacht.

Palladio is geboren in 1508. Op zestienjarige leeftijd sloot hij zich aan bij het gilde van metselaars en steenhouwers. In 1536/1537 wordt hij terwijl hij werkzaam is als metselaar ontdekt door Trissino.

Trissino richt ook een academie geheel naar zijn idee over hoe je als mens voorbeeldig moreel gedrag moet vertonen en lichamelijk rein moest zijn. Hij combineerde de traditionele Griekse filosofie met het kloosterleven.

Trissino kwam erachter dat de kennis van Vitruvius niet goed is begrepen en dat men ruim vijftien eeuwen later de kennis van Vitruvius opnieuw kon herontdekken en toepassen. Volgens Trissino bevatte het werk van Vitruvius alle geheimen van de antieke architectuur.

Trissino neemt Palladio aan de hand, leert hem over Vitruvius, neemt hem mee naar Rome. Palladio zal zijn leven lang de Griekse en Romeinse oudheid blijven bestuderen. De overblijfselen uit de oudheid staan bij Palladio voor: “een schitterend en verheven getuigenis van de Romeinse Grandeur en voortreffelijkheid (virtu).”  Palladio was diep onder de indruk door de studie van “het wezen van de deugd.”

“De overblijfselen van zoveel prachtige gebouwen geven ons een waarheidsgetrouw beeld van de Romeinse deugd en grootheid waarin we anders misschien niet zouden kunnen geloven.”

Deze studies zorgden voor veel nauwkeurige informatie over de architectuur uit die tijd.

In 1575publiceerd Palladio zijn meesterwerk: Quattr libri del’architecttura. In dit boek wordt de gehele architectuur behandeld

Daniele Barboso(criticaster Vitruvius):

Definitie over kunsten: kunsten zijn een onderdeel van een omvattend systeem van menselijke activiteiten dat gebaseerd is op de vijf intellectuele deugden van Aristoteles: kunst, wetenschap, vooruitziendheid, wijsheid en intellect.

Het volgende stuk is direct overgenomen uit het boek vanwege de precisie van de formuleringen die ik niet zou durven herschrijven.

Wetenschap en Intellect hebben beide met “absolute waarheid” (“il vero necessario”) van doen, dat wil zeggen met de waarheid in de dingen zelf, die door onbetwistbaar bewijs wordt gevonden. De Wetenschap is echter een verworvenheid, terwijl het Intellect is aangeboren en de kracht en de deugd van de ziel weerspiegeld. De kunsten hebben van doen met “relatieve waarheid” (“il vero contigente”), dat wil zeggen, met de van de menselijke wil afhankelijke waarheid die zich manifesteert in menselijke scheppingen. Er bestaat echter een punt waar de sferen van de absolute en de relatieve waarheid elkaar raken. Mathematica dankt haar bestaan aan Intellect; de op getallen gebaseerde kunsten, zoals meetkunde en andere takken van de mathematica, kennen grootte en daarin ligt de waardigheid van de architectuur“

Aristoteles:“nasce ogni arte da isprienza” = Ervaring brengt kunst voor

Ervaring wordt gevoed door zintuigen.

Met deze definitie van kunst staat de kunst dicht bij wijsheid

Vitruvius	Barboso
Architect moet over waarheden beschikken. (kennis van verhoudingen en getallen)	“de kunstenaar werkt allereerst met zijn intellect en concipieert in de geest; daarna vormt hij de stof tot symbool op grond van zijn innerlijke voorstelling. Dit geldt in het bijzonder voor de architectuur”
	Architectuur is deugd

De deugd in de Architectuur staat voor Palladio en Barboso voor: het vermogen “abolute waarheid” van de mathematica concreet in de ruimte gestalte geven. Dit is terug te vinden in de titelpagina van quattro libri

Aristoteles leer van imitatio

Plato(idealist) wijst naar de buitenaardse ideeenwereld waar Aristoteles(empirist)  zijn hand op de aarde legt

Aristoteles stelt dat het onmogelijk is om iets letterlijk na te maken. Men stopt er altijd wat “van zichzelf “ in. Sterker nog Aristoteles stelt door de goede kunstenaars te imiteren dit vaak kan leiden tot de beste creaties.